Limburg, Bilzen, Alde Biesen

Binnenzicht op het indrukwekkende kasteel.

De landcommanderij Alde Biesen getuigt van de belangrijke rol die de Duitse Orde eeuwenlang vervulde in de Nederlanden. Het omvangrijke gebouwencomplex is nu een cultuurcentrum, een conferentiecentrum en een paradijs voor wandelaars.

De Duitse Orde, ontstaan tijdens de derde kruistocht aan het einde van de 12e eeuw, is een geestelijke ridderorde die zowel uit ridders als uit priesters bestond. Ze ving in het Heilig Land pelgrims op en kreeg daarvoor schenkingen uit heel Europa. In het begin van de 13e eeuw verwierf de Orde bestaande hospitalen en een massa andere goederen: op enkele tientallen jaren tijd was ze bijna overal in Europa aanwezig. In 1220 schonk graaf Arnold III van Loon een kerkje in Rijkhoven. Op deze plaats 'waar biezen groeien' verrees Alde Biesen, de hoofdzetel van de Orde in het Maas-Rijngebied. Toen in Maastricht een nieuw huis werd gesticht, kreeg het de naam "Nieuwe Biesen" en het oude huis heette van toen af "Oude Biesen" of "Alde(n) Biesen". Alde Biesen zou tot in 1795 de hoofdzetel van deze balije Biesen blijven. Het Heilig Roomse Rijk was door de leiding van de Orde opgedeeld in twaalf provincies of balijen. De balije biesen telde twaalf commanderijen, elk geleid door een commandeur. Zij waren op hun beurt verantwoording schuldig aan de landcommandeur, die resideerde in Alde Biesen.

Ondanks de gelofte van armoede was de Orde door de vele giften steenrijk en werden grote gebouwencomplexen gebouwd. In 1543 werden de middeleuwse gebouwen in Alde Biesen vervangen door een waterburcht. Later werd die uitgebreid met een voorburcht, een buitenhof, een barokkerk, een rentmeesterwoning en een poortgebouw. Ook de omliggende gebouwen kwamen in handen van de Orde. Landcommandeur Hendrik van Wassenaar liet tussen 1690 en 1709 een deel van het kasteel monderniseren, de Franse tuin aanleggen en een paviljoen bouwen. Zijn opvolgers bouwden een rijschool, een tiendenschuur, een oranjerie en een "Apostelhuis".

Toen brak echter de Franse Revolutie uit, waarna de ridders vluchtten en de bezittingen in beslag werden genomen. Napoleon maakte vervolgens formeel een einde aan de Duitse Orde in de Nederlanden. In 1797 werd Guillaume Claes de eerste burgerlijke eigenaar van Alde Biesen. Verval was echter onvermijdelijk: delen van de gebouwen bleven leegstaan of werden gesloopt en in 1971 verwoestte een zware brand de burcht vrijwel volledig. Gelukkig kocht de Vlaamse overheid het domein op en werd het intussen in zijn oude luister hersteld (de restauratie nam tientallen jaren in beslag).

De waterburcht met gerestaureerde vertrekken kan worden bezocht en grote delen van het domein zijn toegankelijk voor bezoekers, en dat is een echte aanrader. Er werden ook congres- en vergaderzalen ingericht. Recentelijk opende een bezoekerscentrum en toeristisch bureau in het voormalige Gasthuis, bij de toegang, met onder andere een interessante tentoonstelling die een overzicht geeft van de geschiedenis van de Duitse Orde, en uiteraard van Alde Biesen. Vergeet zeker ook niet te gaan wandelen in de omgeving: een grootser Haspengouws, open landschap met zeven dreven die samenkomen op een hooggelegen punt, vindt je nergens anders.