De gemeente Ham
Welkom in Limburg!
Algemene omschrijving
Ham is een gemeente in de provincie Limburg in België en behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Beringen. Ze telt een kleine 10.000 inwoners. Het gebied maakte historisch deel uit van de heerlijkheid Ham. De fusiegemeente Ham telt twee deelgemeenten: Kwaadmechelen en Oostham. In Kwaadmechelen liggen verder nog de kerkdorpen Genebos en Genendijk.
De Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk te Oostham.
Geschiedenis
In 698 schonk Pepijn van Herstal de heerlijkheid Land van Ham aan de abdij van Sint-Truiden. Het Land van Ham omvatte de huidige dorpen Kwaadmechelen, Oostham, Beverlo, Heppen en Leopoldsburg. Op het einde van de 13e eeuw ging het patronaatsrecht over naar de abdij van Averbode. Het wereldlijke gezag kwam via graaf Arnold V van Loon bij wisselende adellijke families terecht: van Diest, van Ailly, van Bergen, van Assche, van der Geten, van Dave, van Hoensbroek, de Rollingen en de Chatelet. Alleen leden uit het geslacht van Hoensbroek (1516-1663) resideerden daadwerkelijk in de heerlijkheid. Door zijn ligging binnen het neutrale prinsbisdom onderging het Land van Ham kort na 1600 tot kort voor 1800 veel passage en inkwartiering van vreemde troepen. Enkel de drie schansen, de "omgrachte" pastorie en het kasteel boden bescherming. Het kasteel werd voor het eerst vermeld in 1372. Het werd in 1834 afgebroken. Met de Franse bezetting verdwenden de Heren, verloor de abdij van Averbode haar patronaatsrecht en raakten de gemeenten gescheiden.
Kwaadmechelen maakte deel uit van de heerlijkheid Land van Ham. Rond 1000 verkreeg de Luikse bisschop het patronaatsrecht over de kerk van Kwaadmechelen. De Heren van Kwaadmechelen zijn dezelfde als die van Oostham. De 17e eeuw bracht een voortdurend komen en gaan van vreemde troepen op de grens tussen het hertogdom Brabant en het neutrale graafschap Loon. Kwaadmechelen telde dan ook drie grote schansen, een versterkte pastorie en minstens twee "omgrachte" hoeven. In de eerste helft van de 20e eeuw veranderden de komst van de scheikundige fabriek, de spoorweg en het kanaal het aanzicht van het dorp. In de jaren vijftig kwam daarbij de autoweg. In 1977 fuseerde Kwaadmechelen met Oostham tot Ham.
Het Albertkanaal te Kwaadmechelen.
Bezienswaardigheden
Oostham:
De Oosthamse Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk (zie hierboven) heeft een beschermde toren en een beschermd koor sinds 1935. De 10e-eeuwse toren is de oudste van het land. Hij heeft een vierkant grondplan met een zijde van 7,5 m en werd gebouwd met zware Diesterse ijzerzandsteen. De toren is rijkelijk voorzien van visgraatmetselwerk en telt aan drie zijden evenveel schietgaten. In 1836 werd aan de westelijke zijde een nieuwe toegang uitgekapt, waarbij een schietgat verdween. Het eenvoudige romaanse zaalkerkje van omstreeks het jaar 1000 werd in de 14e eeuw verlengd en van transeptarmen voorzien. In de vroege 17e eeuw werden zijbeuken, sacristie en kapel toegevoegd. Tussen 1934 en 1936 bouwde architect Christiaens een nieuw kerkschip, dwars op het bestaande. In mei 1940 brandde de kerk af. Enkel de stenen toren en de buitenmuren bleven gespaard. Tussen 1956 en 1958 werd de kerk volgens de plannen van 1934 heropgebouwd. De kerk van Oostham beschikt over een rijke beeldenschat. Het gaat om niet minder dan negentien houten heiligenbeelden die vooral dateren uit de 16e eeuw. Minstens vier beelden zijn het werk van de regionaal vermaarde meester van Ham: Lambertus, Lucia, Barbara en Catharina. Daarnaast trekt vooral de 16e-eeuwse Sint-Christoffel de aandacht. In 2004 werd op het voormalige kerkhofterrein naast de kerk een monumentenpark geopend waar de over de fusiegemeente verspreide monumenten een plaats kregen.
Op enkele honderden meter van de kerk ligt de Oosthamse oude pastorie. Het is een typisch voorbeeld van de pastoorswoningen die de abdij van Averbode omstreeks 1700 bouwde. De Oosthamse pastorie werd gebouwd tussen 1671 en 1680 in Brabantse renaissancestijl. Wegens de gevaarlijke tijdsomstandigheden werd zij voorzien van sterke sloten en grendels, een schietgat, kijkgaatjes in deuren en trapeen, een geheim kamertje en twee geheime uitgangen. De pastorie is sinds 1935 beschermd en werd sinds 2003 als heemkundig centrum ingericht met onderzoeksfaciliteiten en een museumruimte. Niet alleen het gebouw, het tiendenrad op de zolder, het goed bewaarde meubilair en de zonnewijzer aan de achterkant van het huis, maar ook de tuin is een bezoekje waard.
Natuurreservaat "De Rammelaars" te Kwaadmechelen.
Kwaadmechelen:
De driebeukige Sint-Lambertuskerk werd in mei 1940 door een brand verwoest, waarbij het interieur en de kerkschatten volledig verloren gingen. Alleen de karakteristieke Kempisch-gotische westertoren uit 1615, die sinds 1938 beschermd is, en het 17e-eeuwse Sint-Lambertusbeeld bleven gespaard. De kerk werd in 1953-1956 heropgebouwd in modern-gotische stijl. De architect was Van Kerckhoven.
De neoclassicistische zaalkerk Onze-Lieve-Vrouw Tenhemelopneming van de parochie Genendijk dateert van 1840. Ze bleef van het oorlogsgeweld gespaard en bezit bijgevolg een intact 19e-eeuws interieur, met uitzondering van de zijaltaren en een gerestaureerd 17e-eeuws beeld van Sint-Marculfus.
Het natuurreservaat de Rammelaars is een nat veengebied met elzenbroeken en ruigtekruiden. Door begrazing tracht men de oorspronkelijke begroeiing, weiland met bloemen en kruiden, te herkrijgen. Het reservaat heeft een educatief centrum. Het sluizencomplex Genendijk overbrugt een verval van 10 m op het Albertkanaal.
Dit moet je gezien hebben
