De gemeente Overpelt
Welkom in Limburg!
Algemene omschrijving
Overpelt is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Limburg. De gemeente telt ruim 14.000 inwoners. Geografisch gezien hoort het zanderige Overpelt tot de Kempen. Overpelt behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Neerpelt.
Overpelt bestaat uit vier kerkdorpen: centrum (Sint-Martinus-parochie), Holheide, Overpelt-Fabriek (tussen deze laatste twee ligt het industrieterrein NOLIM-park met bedrijven zoals de zinkfabriek van Umicore, Brabantia en Plascobel). Het grootste kerkdorp is Lindelhoeven. Verder zijn er nog drie kleinere woonkernen Haspershoven, Bolakker en Heesakker. Door het fenomeen van de lintbebouwing is de overgang van de woonkernen op veel plaatsen niet meer zichtbaar.
Overpelt is bekend als verzorgingsgemeente. Liefst 3 ziekenhuizen liggen in de gemeente. In 2005 opende het Mariaziekenhuis (een fusie van de ziekenhuizen van Lommel en Neerpelt). Verder zijn er de gespecialiseerde MS-kliniek en gehandicaptencentrum Sint-Oda.
Het Overpeltse dialect behoort tot het West-Limburgs. In sommige classificaties wordt het ook wel Dommellands genoemd, samen met het dialect van Neerpelt, Achel, Hamont en Sint-Huibrechts-Lille. Tussen Overpelt en Lommel loopt de taalgrens "Ürdinger-linie", de scheidingsgrens tussen Brabants (ik, ook) en Limburgs (ich, ooch). Typisch Limburgs is ook de meervoudsvorming d.m.v. umlaut: boek/bük, stoel/stül (i.p.v. boek/boeken, stoel/stoelen) en de oude, Algemeen-Germaanse lange -oe- klank in hoes(huis),moes (muis), en de oude -ie-klank in ies (ijs), kieke (kijken); klanken zoals die vandaag nog in bv. het Deens aanwezig zijn.
De Dommel is een beek en verderop een bijriviertje van de Maas. In Overpelt is ze prominent aanwezig en levert fraaie plaatjes op, zoals hier.
Geschiedenis
De oudste sporen van bewoning dateren uit het steentijdperk. Ook Romeinse en Merovingische vondsten zijn bekend. Het eingelijke fundament voor het latere Pelt werd gelegd in de Frankische tijd. De Ierse monnik Willibrordus verspreidde hier het christendom. Documenten over Willibrordus vermelden de nederzettingen Levetlaus of Lindel en Haeselaus of 't Hasselt.
In de 12e eeuw kwam het patronaat van de Sint-Maartenskerk, die toen al geruime tijd bestond, in handen van de norbertijnen van Floreffe. Ruim zes eeuwen lang hebben de norbertijnen van Floreffe de geestelijke belangen van de parochie behartigd.
Juridisch behoorde Overpelt tot het graafschap Loon. Dit onafhankelijke vorstendom werd in 1366 bij het prinsbisdom Luik aangehecht. Het graafschap Loon was onderverdeeld in zes ambten. Eén daarvan was het ambt Pelt, sinds 1585 bekend onder de naam Pelt-Grevenbroek. Overpelt lag aan de belangrijke verkeersader Antwerpen-Keulen. In de 16e eeuw had het een wekelijkse markt en twee jaarmarkten. Toch was Overpelt tot het midden van de 19e eeuw hoofdzakelijk een landbouwgemeente. Hierin kwam verandering door de aanleg van het Kempisch Kanaal in 1846, de spoorlijn Hasselt-Eindhoven in 1866 en die van Mol-Neerpelt naar München-Gladbach in 1879. Met de metaalfabriek van Schulte en Cie begon in 1888 de eigenlijke industrialisatie. Overpelt werd gaandeweg ook een regionaal centrum met drie middelbare scholen en drie verzorgingsinstellingen. In 2006 opende het nieuwe regionale Maria Ziekenhuis Noord-Limburg hier zijn deuren.
Overpelt is het molendorp bij uitstek. Het dorp beschikt over maar liefst vier watermolens aan de Dommel, waarvan deze Wedelse molen er een is. Verder heeft de gemeente ook nog twee windmolens en een molenmuseum. Deze Wedelse molen is een van de oudste watermolens in de Lage Landen.
Bezienswaardigheden
Op de driehoekige Oude Markt staat een kiosk van 1908. Rond de kiosk staan de kunstwerken Pelter Muzikanten van Jet Moelans, uit 1987; Bokkerijder van Willy Ceyssens, uit 1960; en Millennium van Eric Vanmechelen, uit 2000. Eric Vanmechelen creëerde ook het beeld Vrijwilligers op de Nieuwe Markt. Nog andere monumenten in het centrum zijn: Metamorfose van Jef Leijssen, uit 1991, aan het einde van de winkelwandelstraat De Heuf, en het oorlogsmonument van Jules Vits, uit 1923, aan de Dorpsstraat. De Sint-Maartenskerk in het centrum van Overpelt dateert van 1912 en is een neoromaanse kerk met gotische elementen.
Voor de Sint-Maartenskerk te Overpelt staat een eeuwenoude linde die sinds 1966 beschermd is.
Voor de kerk staat de eeuwenoude linde, die sinds 1966 beschermd is. Aan het kerkplein staat ook de norbertijnerpastorie van 1728. Achter de kerk loopt de unieke Jeugdlaan. Daar zijn de gemeentelijke bibliotheek, het cultuurcentrum Palethe en 't Pelterke te vinden. 't Pelterke heeft een verblijfscentrum, vergaderzalen, terrassen en een speeltuin. Ook het sportcentrum De Bemvoort met twee volwaardige sporthallen heeft er zijn stek.
Met vier watermolens op de schilderachtige Dommel, twee windmolens en een molenmuseum bezit de gemeente Overpelt een uitzonderlijke rijkdom. Bovendien stonden in Overpelt de oudste watermolens die ooit in de archieven werden teruggevonden. Al in het begin van de 8e eeuw wordt melding gemaakt van molens op de Dommel. Bemvoortse Molen, Wedelse Molen (foto boven), Kleinmolen en Sevensmolen vormen een belangrijk stuk patrimonium. De eerste drie zijn watermolens op de Dommel, de laatste een windmolen.
De Sevensmolen werd in 1853 van Helchteren naar Overpelt gebracht.
Deze houten standaardmolen werd in 1853 van Helchteren naar Overpelt gebracht. Sinds 1962 staat hij in het park Heesakkerheide aan de weg naar Kleine-Brogel. Het Molenmuseum staat in de schadus van de Sevensmolen bij het wandelpark Heesakkerheide. Het museum geeft een historisch overzicht 'van graan tot brood'. Het herbergt tevens de tentoonstelling 'over meten en wegen', een opmerkelijke verzameling van meet- en weegtoestellen van voor het computertijdperk.
In de Dommelvallei en in Gorten-'t Plat-Holven zijn wandelpaden van 2 tot 12 km uitgetekend. In de buurt van het MS- en revalidatiecentrum loopt het wandelpad Wandelen met Wielen voor rolstoelgebruikers.
Landgoed 't Hobos is de voormalige woning van drossaert Jan Clerx, bekend om zijn streng beleid tegen de Bokkenrijders in de streek.
Vlakbij ligt het 150 ha grote landgoed 't Hobos, ooit de woning van drossaert Clerx, maar nu een beschermd landschap. In de buurt ligt ook het vakantiedomein De Winner van de scouts. Het hypermoderne zwemcomplex Dommelslag in Overpelt heeft veel weg van een subtropisch zwemparadijs. Naast een wedstrijdbad heeft het complex ook een golfslagbad, een peuter- en kleuterbad, een wildwaterbaan, bubbelbaden, een sauna, een zonnebank, een terras voor zwemmers en een ligweide. De cafetaria biedt een prachtig uitzicht op het complex.
Dit moet je gezien hebben
