Limburg, Peer

"De peer van Peer" is het symbool bij uitstek van de stad Peer, ook al heeft de naam van de stad niets te maken met de vrucht. De naam Peer zou ofwel afkomstig zijn van het woord "pirgus" = verharde weg ofwel van "perre of parre", wat omheinde stad betekent.

Geschiedenis

De heerlijkheid Grote-Brogel hing af van de keurvorst van de palts in Düsseldorf en was in handen van verschillende adellijke geslachten. De schepenbank van Grote-Brogel sprak Loons recht en was onderworpen aan het beroepshof van Vliermaal. De parochie behoorde tot het bisdom Luik. Erpekom, een gehucht van Grote-Brogel, had een eigen kapel, maar was juridisch onderworpen aan de schepenbank van Grote-Brogel. In 1976 fuseerde Grote-Brogel met Peer.

Tijdens het ancien régime behoorde Kleine-Brogel tot het drossaardschap van Overpelt, dat deel uitmaakte van het baljuwschap van Grevenbroek-Achel. Gerechtelijk was Kleine-Brogel bij de schepenbank van Pelt ingedeeld. Deze schepenbank sprak Loons recht en was onderworpen aan het beroepshof van Vliermaal. Bestuurlijk behoorde Kleine-Brogel tot het graafschap Loon, dat deel uitmaakte van het prinsbisdom Luik. In de Franse tijd was Kleine-Brogel bij het departement van de Neder-Maas ingedeeld. Onder het Koninkrijk der Nederlanden veranderde er niets aan deze situatie. In 1971 fuseerde Kleine-Brogel met Peer.

Geschiedkundigen vermeldden Linde in 1634 naar aanleiding van het oprichten van een schans. In 1652 was de Sint-Lambertusschutterij actief, maar ze bestond waarschijnlijk al vroeger. In 1851 werd Linde een zelfstandige parochie, maar bestuurlijk ressorteerde het altijd onder Peer. Wauberg werd in 1953 een zelfstandige parochie. Ook dit gehucht ressorteerde administratief altijd onder Peer. Het domein Siberië is een vruchtbaar landbouwgebied. In 1909 kocht dokter Denisty van Brussel een groot stuk vruchtbare grond in het brongebied van de Dommel, bekend onder de naam Siberië. Hij legde hier wegen aan, zorgde voor irrigatie, bouwde stapelhuizen en serres en gaf zo aan de naam Siberië (onontgonnen gebied) een nieuwe betekenis. In zijn landbouwbedrijf met voornamelijk druiven- en groenteteelt werkten 250 arbeiders. Ze hadden een eigen school, een eigen winkel, en zelfs een eigen vliegveld om de druiven naar Engeland te brengen. Na de Tweede Wereldoorlog verkocht Denisty het bedrijf. De verkoop leverde verschillende kavels voor landbouwexploitatie op.

In 464 werd Childeric, koning der Franken, in Peer verwelkomd door de groten van zijn rijk. In 1367 maakte Peer deel uit van het prinsbisdom Luik. In 1367 verhief de leenheerlijke grondheer Everaert van der Marck Peer tot stad. Peer kreeg stadswallen en poorten, die in het begin van de 19e eeuw gesloopt werden. Vanaf de 15e eeuw wordt Peer als een van de Loonse steden vermeld. In 1483 vermoordden rondzwervende soldaten van aartshertog Maximiliaan, bondgenoot van prins-bisschop Jan van Horn, 1500 Kempenaren. Van Horn streed tegen Willem van der Marck om het Luikse Saint-Lambert. In 1543 kwam keizer Karel in de Rode Leeuw op bezoek. In 1578 werd minderbroeder Jacob Schuermans door bosgeuzen doodgemarteld. Hij rust in de Sint-Trudokerk. In 1623 promoveerde Peer onder Karel van Gavere tot graafschap. 'Ten eeuwigen dage' zegt de oorkonde van keizer Ferdinand II. In 1654 bezetten Lotharingers Peer. Ze plunderden en staken huizen en kerk in brand. De sacristie en het koor brandden af en slechts veertig huizen bleven gespaard. In 1865 teisterden zwarte pokken en tyfus het stadje. Vandaag bloeit Peer zowel toeristisch, cultureel als economisch.

Op het grondgebied van het Kempische dorp Wijchmaal werden prehistorische vondsten gedaan. In de 11e eeuw behoorde Wijchmaal tot het domein van de abdij van Sint-Truiden. Abt Adelardus II liet hier toen een kerk bouwen of restaureren. Later kwam Wijchmaal door naasting in handen van de graven van Loon. Na 1366 werd het eigendom van de prins-bisschop van Luik, die het graafschap annexeerde. De graaf van Loon bezat hier de heerlijke rechten en stelde de leden van de schepenbank aan, met Vliermaal als hoofdbank. Alleen in de 'gracieuze' of vrijwillige rechtspraak waren de schepenen autonoom. De kerk van Wijchmaal was een kwartkapel, afhankelijk van de parochie Peer. Ze werd daarom meestal bediend door een kapelaan van de moederkerk Peer. Na een conflict over de herstelkosten van de kerktoren van Peer werd Wijchmaal op 19 november 1608 een zelfstandige parochie. De abt van Sint-Truiden bleef het begevingsrecht van de kerk behouden. Hij kreeg twee derde van de grote tienden, de pastoor een derde. Wijchmaal was tot aan de Franse Revolutie een afzonderlijke Loonse gemeente, waar de inwoners jaarlijks hun burgemeester verkozen. Zijn belangrijkste taak was het innen van de belastingen, die vooral in de 17e en de 18e eeuw zwaar wogen. Wijchmaal had fel te lijden onder opeisingen en verwoestingen door ingekwartierde vreemde legereenheden.

Bezienswaardigheden Grote-Brogel

De westertoren van de neogotische Sint-Trudokerk te Grote-Brogel dateert uit 1500.

De Sint-Trudokerk met een neogotisch driebeukig schip, een transept en een koor werd in 1895-1896 gebouwd naar een ontwerp van architect E. Serrure. Ze heeft een gotische bakstenen westertoren van het Kempische type van omstreeks 1500. Twee zijaltaren, een communiebank en een balustrade met een voorstelling van muziekinstrumenten zijn 18e-eeuws. Van de communiebank werd een altaar gemaakt. De Maaslandse hardstenen doopvont dateert uit de 13e eeuw. Het Sint-Trudobeeld stamt uit de 15e eeuw, de laatgotische stenen graflegging uit de 16e eeuw. Christus op de koude Steen, en Sint-Cornelius, die hier tegen stuipen vereerd wordt, zijn 17e-eeuws. 19e-eeuws is de neogotische triomfgroep. De kerk bezit Luiks liturgisch zilverwerk uit de 18e eeuw. In de sacristie hangt een decoratief paneel met Delftse tegels, getekend 'L. Bakhuizen, Rotterdam, 1770'. Het stelt Sint-Jan de Doper bij de Jordaan voor. De kerktoren is beschermd als monument. De kerk, het ommuurde kerkhof en de pastorie, met onmiddellijke omgeving, zijn sinds 2 maart 1983 als dorpsgezicht beschermd. Op het kerkhof staat een grafkruis uit de 17e eeuw. De pastorie bewaart twee 16e-eeuwse eiken tweeluiken, aan beide zijden beschilderd, met acht taferelen uit de lijdensweg van Christus.

De neogotische Sint-Ursulakerk te Kleine-Brogel (1907-1908) heeft een 15e-eeuwse Westertoren.

De architecten H. Martens van Stevoort en V. Lenertz van Leuven ontwierpen de neogotische mergelstenen Sint-Ursulakerk van 1907-1908. Het is een driebeukige kruiskerk met een veelhoekig koor en twee veelhoekig afgesloten altaarkapellen, die uitzien op de transeptarmen. De 15e-eeuwse ingebouwde westertoren werd in 1907 verhoogd. Het meubilair dateert uit de 19e eeuw, behalve een biechtstoel uit de 18e eeuw en de ontmantelde kansel, die G. Vanderdonck van Grobbendonk in 1846 maakte. De voet van de doopvont dateert van 1618. De kerk bezit een schat aan beelden: Sint-Barbara, toegeschreven aan Jan van Weert; twee apostelbeelden en Sint-Catharina uit de 16e eeuw; Sint-Odila, Calvarie met Maria Magdalena, Sint-Antonius Abt uit de 17e eeuw en Sint-Ursula uit de 18e eeuw. De 16e-eeuwse schilderijen Christus en Onze-Lieve-Vrouw worden aan Otto van Veen toegeschreven. Ze bevinden zich in de pastorie. Op het voormalige kerkhof staan drie grafkruisen uit de 17e-18e eeuw.

De Giliskapel, ook gekend als Teutenkapel of Onze-Lieve-Vrouw van Bijstandkapel, staat aan de Vliegveldlaan in Kleine-Brogel (Peer). De huidige kapel werd in 1892 gebouwd ter vervanging van een kapel uit 1728. De naam van de kapel verwijst naar de nabijgelegen winning 'De Giliskens'. Volgens de overlevering kwamen de teuten die via Kleine-Brogel naar Hongarije reisden, in dit kapelletje bidden en kaarsen aansteken voor het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand. Ook werd de kapel druk bezocht door kooplui in schapen en paarden, die langs deze route hun vee dat ze in Holland gekocht hadden, in de Kempen verspreidden. In 2005 werd de kapel beschermd als monument.

De kapel Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand van 1892 aan de weg naar Kaulille wordt ook Giliskapelleke of Teutenkapelleke genoemd. Ze vervangt een oudere kapel die aan de overkant stond. Ooit was Kleine-Brogel een rijk Teutendorp; daarvan getuigen enkel 17e-18e-eeuwse hofsteden: Groene Woud van 1835 aan de Groenewoudstraat; Paggers aan de Schansstraat en Nutser Burg aan de Voetslaan. De Stappers, al in 1621 vermeld, is het stamhuis van de Teutenfamilie Voets.

Kleine-Brogel is vooral bekend om het militaire domein van de NAVO. Op de foto de jaarlijkse Spottersdag.

Het militaire vliegveld, dat in 1944-1945 door de geallieerden aangelegd werd, beslaat nagenoeg een derde van het grondgebied van Kleine-Brogel. Na 1948 breidde het Belgische leger het vliegveld uit. In 1953 werd het een grote luchtmachtbasis, die nu eigendom is van de NAVO. De stad Peer heeft het peterschap over de 10e Wing van Kleine-Brogel en vierde in 2006 twintig jaar peterschap.

Bezienswaardigheden Linde en Wauberg

De rechthoekige bakstenen Sint-Donaaskapel van Linde van het midden van de 19e eeuw heeft een driezijdige apsis. Op het portiekaltaar staat een Sint-Donaasbeeld uit de 2e helft van de 17e eeuw. Deze kapel met dakruiter was de eerste kerk van Linde. In de 19e eeuw woonde Andreas Smets in een kluis bij de Donaaskapel. Hij onderhield de kapel, gaf de kinderen onderwijs en leerde hen bidden.

De Dullerkapel staat op de hoek van de Kapellekestraat en de Overes in Linde, een gehucht van Peer. De kapel uit 1893 werd genoemd naar de nabijgelegen hoeve 'De Dulle'. Ze werd opgetrokken uit dankbaarheid voor de 100ste verjaardag van Maria Knaepen, de eerste 100-jarige uit Peer. Het bakstenen kapelletje wordt bekroond door een vierkant dakruitertje met een kruis en een windhaan. In de kapel staan een gipsen Onze-Lieve-Vrouwebeeld, een beeld van het Heilig Paterke van Hasselt en een beeld van Sint-Jozef met het Kind Jezus. De kapel is niet beschermd.

De Dullerkapel dateert uit 1893 en werd in 2005-2006 gerestaureerd. De eenbeukige, neoromaanse kruiskerk Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen van 1858-1859 werd in 1911 uitgebreid. Het meubilair is 19e-eeuws neogotiek: een preekstoel met kunstig houtsnijwerk met als thema de bergrede, een marmeren doopvont, en een orgel uit het atelier Vermeulen in Weert. De kerk bezit een laat-17e-eeuwse zonnemonstrans en beelden van Sint-Gerlachus en Sint-Berthilia, die hier vereerd worden. De pastorie van 1851 werd in 1880 vergroot. In de kerk van Wauberg staan de beelden Onze-Lieve-Vrouw met Kind en Sint-Jozef met Kind, van omstreeks 1965. Ze zijn van geglazuurd keramiek. Jezus aan het Kruis, 16e-eeuws, wordt aan de Roermondse meester Van Elsloo toegeschreven. Lucien Janssen van Rekem restaureerde het beeld. De Sint-Jozefskerk van 1956 is een eenvoudige bakstenen zaalkerk met een zijkapel, ontworpen door architect Reynaerts.

Bezienswaardigheden Peer

Op het uitgestrekte, driehoekige Frankische marktplein staan een kiosk en een oude pomp van 1863, bekroond met een vergulde peer (zie foto bovenaan).

Het Oud-Stadhuis van Peer dateert uit 1637 en is opgetrokken in Maaslandse renaissancestijl met Rijnlandse invloeden.

Het voormalige stadhuis van 1637, met torentje en klokje, is opgetrokken in Maaslandse renaissancestijl met Rijnlandse invloeden. Oorspronkelijk was de benedenverdieping van het stadhuis een open lakenhal. Op de eerste verdieping hield de vroegere schepenbank zitting. Later waren hier de gemeentelijke diensten en het gerechtshof gevestigd. Bij de herstelling in 1902 werden de boogopeningen dichtgemaakt. De monumentale trap heeft een smeedijzeren leuning. In 1953 kreeg schrijver Firmin van den Bosch hier een gedenkplaat. Het gebouw is sinds 1974 beschermd. Op het marktplein staan bezienswaardige herenhuizen en stadsboerderijen uit de 18e en 19e eeuw. In de fraaie 18e-eeuwse burgerwoning, waar nu de lokale politie huist, woonde vroeger de drossaard. De boerderij van 1757 met doorgangspoort en binnenhof is gerestaureerd. Achter het stadhuis bevindt zich de voormalige brouwerij Hendrix met poort. Aan de overkant, in de Nieuwstraat, staat de Boskar, een voormalige herberg voor de postkoetsdienst 's-Hertogenbosch-Maastricht. Het hoekhuis aan de Nieuwstraat is de Scherpe Steen, vroeger een kuiperij met café. Het huis dateert uit de 18e en 19e eeuw en heeft een 17e-eeuwse kern. Sinds 1981 is het het huis met de onmiddellijke omgeving als dorpsgezicht beschermd. Het heemkundige archief en de workshop van het Dulle Griet Museum zijn erin ondergebracht.

De Sint-Trudokerk te Peer dateert uit 1422 en wordt het 'baken en kathedraal van de Kempen' genoemd.

De Sint-Trudokerk van 1422, 'baken en kathedraal van de Kempen', is een driebeukige laatgotische kruiskerk, met een voorstaande westertoren en een weinig uitspringend transept. Het veelhoekige afgesloten koor zwenkt fel uit naar het noorden. On de steunberen van het koor bevinden zich twee zogenaamde druïdestenen. Ze zijn sinds 1936 beschermd. De 65 m hoge toren van 1467, de 'reus der Kempen', in Kempische baksteengotiek, maakte deel uit van de stadsversterking: de onderste verdiepingen zijn nog van schietgaten voorzien. Sinds 1992 hangt in de toren een beiaard met 64 klokken die een totaal gewicht van 7200 kg hebben. De zwaarste klok weegt 1500 kg en komt uit de klokkengieterij Petit en Fritsen van Aarle-Rixel in Nederland. De Mariaklok van 1500 kg, gegoten in Peer door Milot, Regnault en Brochard, hangt weer in haar klokkenstoel. Het gotische koor uit 1422 in mergelsteen werd in 1660 hersteld en verhoogd na de oorlogsramp van 1654. De gotische dwarsbeuk van 1422 was het werk van Jan Groethoei, volgens een inscriptie in de rechterzijmuur van de kerk. Het schip werd op het einde van de 19e eeuw in mergelsteen herbouwd. In de grote nis boven de westelijke toegangspoort staat een neogotisch beeld Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën. Daarmee werd een belofte uit de tijd van een epidemie in de 19e eeuw ingelost. Het is een sculptuur van Antwerpenaar J.B. van Wint. Het 17e-eeuwse meubilair bestaat uit een barokke biechtstoel van Ghijsbrecht Hechtermans, twee banken van de kerkmeester, een communiebank van Vosters van Bree en een eiken tombe met zwaar ijzeren beslag. 18e-eeuws zijn een koorlezenaar, een biechtstoel van Gillis Kraaywinckel van Peer en biechtstoel uit de Hasseltse augustijnerkerk. In de sacristie staan mooie kasten uit de 17e en 18e eeuw. Het Clerinx-orgel dateert uit de 19e eeuw. 20e-eeuws zijn een biechtstoel van Stippelmans in Sint-Truiden en een fraaie neogotische kansel met beelden van Jezus Zaligmaker en de Apostelen. 15e-eeuwse beelden zijn de stenen Onze-Lieve-Vrouw met de Peer, Jezus aan het Kruis, in 1963 gerestaureerd, afkomstig van een calvariegroep, waarvan het andere deel in de kerk van de naburige gemeente Hechtel staat; Onze-Lieve-Vrouw met Peer en Kind. 16e-eeuws zijn: Jezus op de koude Steen; een houten calvariegroep en het albasten reliëf Golgotha. 17e-eeuws: een piëta, Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, Sint-Lucia, Sint-Rochus, Sint-Antonius met Kind en Ezel, en een kerststal in houtsnijwerk. 18e-eeuws: Sint-Franciscus van Assisi en Sint-Hyancinthus. Sint-Trudo, door Jos Jacobs van Mechelen, dateert van 1947. De meeste schilderijen in de kerk dateren uit de 17e eeuw: Jezus aan het Kruis, uit de Antwerpse school, Sint-Antonius van Padua, Boodschap aan Maria, toegeschreven aan Gaspar de Crayer, Sint-Jozef met Kind, Jezus aan het Kruis of Lanssteek, Maria staande onder het Kruis van B.L.V. van Sichem, het paneel van een altaarstuk Rust tijdens de Vlucht naar Egypte, door Andreas Daniëls en Petrus Avont, het paneel Zittende Madonna met Kind Jezus op Schoot en Sint-Jozef, het paneel Eremijt in Gebed. Uit de 18e eeuw dateren: Sint-Anna te drieën; en Marteldood van Sint-Sebastiaan. Uit de 19e eeuw: Jezus aan het Kruis, door Hubert Raskopp van Valkenburg: Doop van Jezus, door Lod. Hendrix en de kruisweg, door Legrand van Bemeau. Talrijk zijn de 17e- en 18e-eeuwse altaarkandelaars van messing en zilver. De Sint-Trudokerk bezit prachtige misgewaden uit de 18e en 19e eeuw, en kunstig bewerkte cultusobjecten, hoofdzakelijk van zilver, uit de 17e, 18e en 19e eeuw. Tegen het koor staat een hardstenen grafkruis uit de late 17e eeuw. Bij de ingang van het portaal herinnert het gedenkteken van 1983 aan de slachtoffers van 1483.

De peer van de torenspits, van de stadspomp en van het stadhuistorentje, verwijst naar de naam van de stad, ook al is de vrucht niet de oorsprong van de naam (zie bovenaan tekst). Achter de voormalige 19e-eeuwse dekenij, nu een stadhuis, ligt het administratief en cultureel centrum van 1981-1984. Hier herinnert de Vrijheidszuil van 1987 aan het herkrijgen van de stadstitel in 1985. Het Agnetenklooster aan de Kloosterstraat werd in 1384 gesticht en in 1438 door religieuzen bewoond. Een kerngebouw uit de 17e eeuw is behouden gebleven. Sinds 1964 is hier een basisschool gehuisvest. Op de 1700 m lange vest, die de stadskern volledig omsluit, werden in 1647 zeven kapelletjes Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën opgericht. Maria wordt in Peer speciaal onder die naam vereerd. De vestkapellen werden in 1947 herbouwd en voorzien van groepen reliëfbeelden in gebakken steen van Mechelaar Jos Jacobs.

Peer is de geboortestad van de Franstalige letterkundige baron Firmin van den Bosch (1864-Brussel 1948), dichter Pieter Jacob Stinissen (1847-Borgerhout 1913), toondichter Armand Preud'homme (1904-Brasschaat 1986), Vlaams voorman apotheker Arnold Jozef Hendrix (1866-Antwerpen 1946), kunstschilder Jan Lodewijk Hendrix (1827-Antwerpen 1888) en tekenaar Stefan L. Wilsens, beter bekend als Steven.

De Deusterkapel aan de Deusterstraat in Peer werd in 1660 of 1687 gebouwd door Piet Moors. De kapel, die wordt overschaduwd door zeven linden, was aanvankelijk toegewijd aan Maria’s Hemelvaart, later aan O.-L.-Vrouw van Altijddurende Bijstand. Oorspronkelijk bestond de kapel slechts uit het huidige koor, maar ze werd in 1717 vergroot als gevolg van de grote toeloop van bedevaarders. Aan de Deusterkapel was lange tijd een kluis verbonden. De kluizenaar stond in voor het onderhoud van de kapel, de opvang van de bedevaarders en het onderricht aan de jeugd. De kapel is sinds 1951 beschermd als monument, en vormt samen met haar omgeving ook een beschermd landschap. In 1982 werd de kapel volledig gerestaureerd.

In Deust, aan de weg naar Meeuwen, te midden van hoge linden, staat de in 1982 fraai gerestaureerde kapel Onze-Lieve-Vrouw van Rust of Deusterkapel. Het koor van 1660 is de primitieve kapel, die in 1717 vergroot werd. Bij de kapel hoorde vroeger een kluis. De schilderijen en andere kunstschatten worden in de Sint-Trudokerk bewaard. De kapel en het omliggende landschap zijn sinds 1951 beschermd. De hoeve 't Bergske ten zuiden van het centrum dateert van 1730.

Ten noorden van het centrum van Peer, in Maarlo, staat de ruime kapel Onze-Lieve-Vrouw van Banneux van 1946-1947. Hier hangt een grote smeedijzeren luchter van E. Van Briel. H. Geusens schilderde de kruisweg.

In Molhem, een gehucht van Peer, werden 5 grafheuvels uit de prehistorie gevonden. Op de foto 2 van de 5 heuvels.

In Molhem liggen vijf prehistorische grafheuvels uit het steen-, brons- en ijzertijdperk. In samenwerking met het Gallo-Romeins Museum te Tongeren werd deze vindplaats in 2006 toeristisch aantrekkelijk gemaakt. Het prachtige landschap is een open recreatiegebied.

Stadspark de Perre werd in 2004 uitgeroepen tot een van de meest kindgerichte parken van Vlaanderen. Samen met Antwerpen en Leuven mocht Peer de Kinderkopjesprijs in ontvangst nemen. Het ecologisch rijke landschap van de Dommel is de aanzet geweest tot een educatief aanbod. De nabije Kringwinkel, de stedelijke zuiveringsinstallatie voor rioolwater, de Dommel zelf en het kleinschalige Mullemer Bemden leidden tot het organiseren van een milieuklas. Het lokaal is een klein lab met leermiddelen voor een halve of hele lesdag. Sportcentrum de Deuster omvat de indoorskipiste Snow Valley, een 400 m lange wielerpiste met helling, een 100 m lange atletiekpiste, uitrusting voor verspringen, hoogspringen, kogelstoten, hordelopen, 360 m skating en 1800 m² binnenplein met toestellen.

Bezienswaardigheden Wijchmaal

Het dorp omvat twee woonkernen: de dorpskom bij de kerk en de stationswijk. De stationswijk ontstond na de aanleg van de spoorlijn Hasselt-Achel in 1865-1866 aan de in 1845 aangelegde weg Hechtel-Peer. In 1992 werd de spoorbedding omgevormd tot een toeristisch fietspad tussen Eksel en Helchteren. Architect Stappers van Hasselt ontwierp de eenbeukige neoromaanse Sint-Trudokerk van 1878-1879, met westertoren, rechthoekig koor en halfronde apsis. Het kerkinterieur werd opgefrist in 1990. Van onder een dikke verflaag verschenen toen de muurschilderingen Goede Herder met zijn Schapen, en De vier Evangelisten, die Brouwers in 1925 geschilderd had.

De Torenhoeve aan de Torenstraat in Wijchmaal (Peer) klimt in kern op tot 1784, maar de huidige gebouwen dateren uit de 20ste eeuw. Kort na 1900 liet de Luikse industrieel Eugeen Woos er een (nu verdwenen) villa in art-nouveaustijl optrekken. In 1909 werd een merkwaardige, eclectische toren gebouwd. De toren was multifunctioneel: de begane grond fungeerde als bakhuis, op de eerste verdieping bevond zich een waterreservoir van 10.000 liter dat door de hete lucht van de bakoven werd opgewarmd en de mogelijkheid bood een warmwaterbad te nemen, en de derde verdieping deed dienst als duiventil. In de voorgevel bevindt zich een nis met een Sint-Antoniusbeeldje. In 1944 werden Duitsers in deze toren beschoten door Engelsen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het bovenste deel van de toren gerestaureerd. De toren werd in 2009 beschermd als monument.

Van de oude hoeven zijn de volgende het vermelden waard: de gerestaureerde 17e-eeuwse Tichelhoeve, die sinds 1948 beschermd is; het Teutenhuis, een langgerekte Kempische hoeve aan de Dijkerstraat; en de Torenhoeve (foto hierboven) vn 1784, met een eigenaardige neogotische toren van 1909, gebouwd in opdracht van Luikenaar Eugeen Woos. Naast het Teutenhuis omringen vier linden de Sint-Hubertuskapel van 1892-1893, ontworpen door architect Hiacint Martens van Borgloon. Het Sint-Hubertusbeeld werd in 1982 door Paul Joris van Bolderberg-Zolder gemaakt. Op een gedenkplaat aan de weg Hechtel-Peer staat de tekst '100 jaar Buurtspoorwegen Limburg' vermeld. De plaat dateert van 29 mei 1988, de datum waarop de eerste Limburgse tram in Wijchmaal vertrok.

Het Begeleidingscentrum Sint-Elisabeth-Instituut, ontstaan in 1922, integreerde in zijn complex de oude meisjesschool.

Natuurgebied Begijnenvijvers ligt in de vallei van de Bollisserbeek en gedeeltelijk op het grondgebied van de gemeente Hechtel.

In de vallei van de Bollisserbeek ligt het vrij grote natuurgebied Begijnenvijvers, deels op Hechtels grondgebied. Het zuidelijke deel van het gebied is een natuurreservaat. In Resterheide loopt de waterscheidingslijn tussen Schelde- en Maasbekken. De ene druppel vloeit via de Bollisserbeek en de Dommel naar de Maas, de andere via de Zwarte Beek en de Demer naar de Schelde. Het natuurpad op Resterheide leert hoe beukenhout klinkt, hoe scherp een torenvalk ziet, hoe fijn een konijntje hoort, hoe ver een vos kan springen... De uitkijktoren biedt een schitterend panorama van de Begijnenvijvers. Het pad voor mindervaliden passeert langs de meeste belevingselementen. Voor slechtzienden zijn er geleiders en panelen in braille.

Dit moet je gezien hebben