De gemeente Tessenderlo
Welkom in Limburg!
Algemene omschrijving
Tessenderlo is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Limburg. De gemeente telt 17.685 inwoners (cijfer 31/12/2009). Tessenderlo behoort tot het kieskanton en het gerechtelijk kanton Beringen. Historisch was het deel van de Luikse Kempen, bodemkundig en volkskundig behoort het tot de Zuiderkempen.
De gemeentenaam is misschien afgeleid van de samentrekking van Taxandria (de Kempen in de Romeinse tijd) en het Latijnse locus of plaats. Recentere etymologen houden het bij "de hoogte van de Taxandriërs" of "(de open plaats in) het bos van de Taxandriërs". Plaatselijk spreekt men van "Looi" en de inwoners van deze gemeente worden "Looienaars" genoemd.
Naast het centrum heeft de gemeente nog vier gehuchten die uitgegroeid zijn tot volwaardige parochies: Hulst, Schoot, Engsbergen en Berg.
De Sint-Martinuskerk van Tessenderlo heeft een gotisch schip en koor (15e eeuw).
Geschiedenis
In 1134 stichtte de graaf van Loon hier de abdij van Averbode, op de grens met Brabant. De abdij van Averbode verwierf in 1135 Tessenderlo als eerste parochie. Tot het einde van de 19e eeuw was Tessenderlo een uitgesproken Kempische landbouwgemeente. Ze ontwikkelde zicht tot een verstedelijkte plattelandsgemeente, met speciale aandacht voor handel, nijverheid, onderwijs, recreatie en woonbeleid.
Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Tessenderlo is de ramp van Tessenderlo waarbij vele slachtoffers vielen. Op het einde van de 19e eeuw vestigde het chemisch bedrijf "Produits Chimiques de Tessenderloo" (PCT, nu Tessenderlo Chemie (TC)) zich in Tessenderlo. Op 29 april 1942 vond er een zware ontploffing plaats in het bedrijf waardoor de hele fabriek en de ruime omgeving verwoest werden. De Duitse bezetter vermoedde sabotage. Maar de oorzaak was hoogstwaarschijnlijk een tragisch bedrijfsongeval, waarbij arbeiders tegen de regels in probeerden aaneengekoekte brokken ammoniumnitraat met dynamiet te laten springen.
Doordat het bedrijf vlakbij het centrum en kort bij het Technisch Heilig-Hartinstituut lag, was de impact enorm: naast grote materiële schade vielen er 189 doden en meer dan 900 gewonden te betreuren. Na een controversiële enquête bij de buurtbewoners, die meestal werknemers waren bij de PCT, of middenstanders die van de klandizie van de werknemers leefden, werd de nieuwe fabriek - tegen de wil van de meerderheid van de bewoners en het gemeentebestuur, maar onder druk van de Bestendige Deputatie van de Provincie Limburg - op dezelfde plaats herbouwd, in plaats van op de nieuwe industriezone aan het Albertkanaal, ver van de bewoonde zone.
Bezienswaardigheden
De Witherenpastorie van Tessenderlo dateert uit de tweede helft van de 17e eeuw en is beschermd sinds 1974.
Kerk, dekenij en burgerhuizen, waaronder een gecementeerd classicistisch breed huis van 1750-1800 en een neoclassicistisch dubbelhuis van 1850-1900, beheersen het rechthoekige dorpsplein. De Sint-Martinuskerk met voorstaande westertoren en veelhoekig afgesloten koor is grotendeels van lokale ijzerzandsteen, een kenmerk van de Demergotiek. Het gotische koor en het schip dateren van 1444-1454. De oorspronkelijke romaanse toren werd in 1478-1484 vervangen door een vierkante bakstenen constructie in Kempische gotiek, afgewerkt met ijzerzandsteen en zandsteen. Het traptorentje is achthoekig. Architect Jaminé verving in 1841-1844 het transept en de zijbeuken door neogotische baksteenbouw en bracht midden- en zijbeuken onder één dak. In 1899-1903 werd geprobeerd om de oorspronkelijke bouwvorm te benaderen. Het hele kerkgebouw is inmiddels beschermd. In de kerk staat een 12e-eeuwse Maaslandse romaanse doopvont van hardsteen. Het voetstuk van de doopvont heeft vier zuiltjes. De maskers op de kuip verbeelden de Paradijsstromen. Het messingen deksel is 17e-eeuws.
Het prachtige koordoksaal in de kerk van Tessenderlo dateert van de 16e eeuw.
De grote blikvanger van de kerk is het laatgotische koordoksaal van witte zandsteen op hardstenen pijlers. Anonieme meesters vervaardigden dit 'kantwerk van steen' in 1520-1530. Het werd in 1862-1864 en in 2000-2004 grondig gerestaureerd. Het koor stelt diverse bijbelse en nieuwtestamentische taferelen voor, zoals het leven en lijden van Christus, en wordt geschraagd door de vier evangelisten. De preekstoel is een erker van het koor. Het kerkmeubilair is overwegend neogotisch.
De dekenij in bak- en zandsteenstijl is Brabantse renaissance en werd in 1664 gebouwd in opdracht van de abdij van Averbode. De tuinmuur van 1651 werd in 1971 afgebroken en de voortuin moest plaatsmaken voor een parkeerterrein. De pastorie is sinds 1974 beschermd. Het gemeentehuis op de markt dateert van 1964. Aan de Stationsstraat staat het klooster van de broeders van liefde. Tegen deur hangt sinds 1983 een gedenkplaat voor kunstschilder en geschiedschrijver Victor van Meerbeeck (1903-1973), alias broeder Max. Hij verbleef van 1949 tot 1973 in Tessenderlo. De gedenkplaat is een creatie van Jan Withofs van Zutendaal.
De Oude Molen op de Berg te Tessenderlo, dateert van 1728.
Het gehucht Berg wordt beheerst door de Oude Molen op de Berg, die al in 1301 vermeld wordt. Dit exemplaar dateert van 1728, het jaartal op de standerd. Sinds 1980 is de molen eigendom van de gemeente Tessenderlo. In het molenhuis vinden diverse verenigingen hun vaste stek. De molen biedt een van de mooiste panorama's op het dorpscentrum. Elke laatste zondag van de maand van mei tot oktober is de molenaar er aanwezig om een demonstratie en uitleg te geven. Groepen kunnen hier terecht na afspraak.
Ondanks het feit dat deze tiendenschuur al in 1983 beschermd werd als monument en als dorpszicht, staat ze helemaal weg te verkommeren nadat het in 1994 gekocht werd door de huidige (Nederlandse) eigenaar. De schuur dateert van 1492!
Aan de Schoterweg staat de voormalige tiendenschuur van streekeigen ijzerzandsteen. De schuur dateert uit de 15e eeuw en werd meermaals verbouwd. De nabijgelegen Kleinhoef heeft een 18e-eeuwse kern. Het woonhuis en de schuur zijn sinds 1983 beschermd als monument, de omgeving als dorpsgezicht. De gehuchten Engsbergen en Schoot met honderden hectare dennenbos en agrarisch landschap vormen de groene long van Tessenderlo. In het oostelijk gelegen Hulst ontstond in 1958 het eerste landelijk belangrijke industriepark. Het Albertkanaal ende E313 boden ruime mogelijkheden.
In Hulst staat sinds 1929 de modern-gotische parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, een ontwerp van architect J. Deré.
Aan het Sint-Jozefsplein in het centrum van Schoot staat de neoromaanse parochiekerk van Sint-Jozef. Ze dateert van 1875-1878 en heeft een voorstaande westertoren en een halfrond kooreind. De ontwerper van de kerk was architect F. Stappers. Twee biechtstoelen van 1650-1700 komen uit de kerk van Noorderwijk. Ze staan hier sinds 1914. De wijk Berg kreeg omstreeks 1960 een zaalkerk, de moderne Sint-Barbarakerk. Het schilderij Sint-Barbara, van 1966, is een product van broeder Max.
De Sint-Luciakerk van Engsbergen heeft een koor dat dateert van 1669, een overblijfsel van een voormalige kapel. De rest van de kerk is 19e-eeuws.
Het gehucht Engsbergen beschikt sinds 1839-1840 over een driebeukige neoclassicistische Sint-Luciakerk, een ontwerp van de Brusselse architect L. Spaak. Het koor dateert van 1669 en is een restant van de vroegere kapel. Architect Dumont tekende de neoclassicistische, vierkante, bakstenen westertoren van 1850. Blikvanger van het interieur is het fraaie en beschermde orgel in rococo van 1752 uit het Geelse atelier van Jacob Verbuecken. Het orgel werd in 1853 gekocht van de voormalige Begijnhofkerk van Aarschot. Het waardevolle instrument is sinds 1976 beschermd.
Achter de kerk ligt het grensoverschrijdende domein Asdonk. De zeven eiken waren ooit de landsgrens tussen de Zuidelijke Nederlanden en het prinsbisdom Luik. Aan het Mispad rest de bakstenen romp van een windmolen, van 1826, van het type bovenkruier.
Aan de Turnhoutsebaan staat de neoclassicistische kapel Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën van 1800-1850. Aan dezelfde weg ligt in een boomrijke omgeving de omstreeks 1850 opgerichte Bierhoeve. Dit boswachtershuis met losse bebouwing heette oorspronkelijk de Beddere hoeve - berd is hout - en werd gebouwd voor de houthakkers. Aan de Baalmolenstraat rest het uit 1820 daterende molenaarshuis van de gesloopte Baalmolen. Het boek Op Baalmolen, van 1940, geschreven door de Tessenderlose heimatschrijver Minus van Looi (1892-1952), is op die molen geïnspireerd. De Vlaamse Toeristenbond bracht in 1977 aan het woon- en sterfhuis van van Looi in de Stationsstraat een fraaie gedenkplaat met het portret van de schrijver aan. De plaat is een creatie van Jan Withofs van Zutendaal. Bij de bibliotheek op de Rodeheide staat een borstbeeld van de schrijver.
Foto genomen van op de VVV-Toren in natuurgebied Gerhagen. Zicht op het uitgestrekte natuurschoon dat Tessenderlo rijk is.
Tessenderlo bezit belangrijke natuurgebieden, onder meer de Averboodse bossen, Schoterheide, Schoterse bossen en Houterenberg. Tussen Engsbergen en Schoot strekt zich het 945 ha grote natuurgebied Gerhagen uit. Het broedgebied Pinnekesweier is in bepaalde periodes enkel onder begeleiding van natuurgidsen toegankelijk. Het broedgebied Pinnekesweier is in bepaalde periodes enkel onder begeleiding van natuurgidsen toegankelijk. Het Bosmuseum bij de uitkijktoren in Gerhagen bezit een collectie opgezette vogels, zoogdieren, vlinders, fossielen en schelpen. Vier bewegwijzerde wandelpaden en diverse toeristische fietsroutes doorkruisen het gebied. Ook ruiters en vissers komen hier aan hun trekken.
Tessenderlo is de enige plek in Vlaanderen waar je kan railbiken!
Spoorfietsen kan in Vlaanderen maar op één plaats en dat is in Tessenderlo op de oude militaire spoorlijn naar Leopoldsburg. De spoorfietsen bieden plaats aan vier personen: twee van hen trappen en twee anderen zitten achterin te genieten van bos en hei, beemd en wei. Na 4 km stopt de rit bij het Albertkanaal in Genebos-Ham. Daar verwisselen ze van zitplaats en begint de terugtocht.
Museum De Kelder onder het gemeentehuis van Tessenderlo, stelt vondsten uit de gemeente tentoon.
Het Museum De Kelder bevindt zich onder het beheer van het Loois Archief- en Documentatiecentrum en de archeologische vereniging Testa. Het museum stelt doorlopend vondsten uit de gemeente Tessenderlo tentoon. De oudste vondsten gaan terug tot 80.000 jaar v. C.
In september is de wijngaard Rodenberger aan de Engsbergseweg toegankelijk voor groepen. Van 1200 tot 1500 bloeide de wijnteelt hier in de buurt van Diest. Na 500 jaar wordt hier weer verbouwd, zowel witte als rode Rodenberger.
Dit moet je gezien hebben
